Ҫӗмӗрле хулипе Чулхула облаҫӗнчи Нават хушшинче Сӑр урлӑ каҫмалли пӑр ҫул хӗллехи вӑхӑтра уҫӑлать. Кӑҫал ӑна кӑрлач уйӑхӗн вӗҫнелле ӗҫлеттерме тытӑннӑччӗ.
Аса илтерер, ҫулпа 3 тонна тайман урапасем усӑ курма пултараҫҫӗ. Сехетре 10 ҫухрӑмран ытларах хӑвӑртлӑхпа кайма юрамасть. Ҫӗмӗрле район администрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, унчченхи ҫулсенче ку пӑр ҫийӗнчи ҫула хӗл ларсан маларах уҫнӑ. Кӑҫал вара ҫанталӑк ӑшӑ тӑнӑран май килмен.
Халӗ вара ҫӗнӗ хыпар. Ӗнер пӑр ҫула хупнӑ. Ҫӗмӗрле хула администрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, пӑр ҫийӗн каҫса ҫӳреме пассажирсене те, ҫынсене те чарнӑ. Халӗ вӑл тӑрӑхрисен тавран ӳреме тивӗ. Ҫу уйӑхӗн варринче тӳррӗн каҫмалли вӑхӑтлӑх кӗпер вырнаҫтарӗҫ.
Ҫул ҫитменнисен ӗҫӗпе тата вӗсен правине хӳтӗлес енӗпе ӗҫлекен Правительство комиссийӗ 2012 ҫултанпа «Лучший общественный воспитатель года» (чӑв. Ҫулталӑкри чи лайӑх общество воспитателӗ) конкурс ирттерет. Пӗлтӗр ку ята илессишӗн 23 ӗҫ тӑратнӑ. Ҫӗнтерӳҫӗсене конкурс комиссийӗ виҫӗ номинаципе палӑртнӑ.
«Чӗрене ачасене паратӑп» номинацире Пӑрачкаври ача ҫуртӗнче педагог-психологра ӗҫлекен, Улатӑрта пурӑнакан Оксана Валдаева ҫӗнтернӗ.
«Гражданла позици» номинацире Ҫӗмӗрле районӗнчи Альбина Надеждинӑна палӑртнӑ. Хӗрарӑм Саланчӑкри вӑрман хуҫалӑхӗнче вӑрман хӳтӗлекен патшалӑх инспекторӗнче тӑрӑшать.
«Ҫитӗнӳ патне ҫул» номинаци ҫӗнтерӳҫи — Ҫӗнӗ Шупашкарти Алексей Орлов. Вӑл «Промэлектрострой» организацире химикра ӗҫлет. Ӑна хулари 17-мӗш шкулта ашшӗсен канашӗн ертӳҫине суйланӑ.
Паян, нарӑс уйӑхӗн 20-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн Правительствин ларӑвӗнче пурӑнма юрӑхсӑра тухнӑ ҫуртсенчен ҫынсене хӑтлӑ хваттерсене куҫарассине пӑхса тухнӑ. 2013–2017 ҫулсенче Чӑваш Республикинче 13,5 пин ҫынна ҫурт-йӗрпе тивӗҫтермелле. Раҫҫей Президенчӗ Владимир Путин хушӑвӗпе килӗшӳллӗн, ҫак ӗҫе кӑҫалхи авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне йӗркелесе ҫитермелле.
Республикӑн строительство министрӗ Владимир Михайлов палӑртнӑ тӑрӑх, яваплӑха туйса ӗҫлемен строительство организацийӗсене пула хӑш-пӗр кӑлтӑк пур. Графикран юлса ӗҫлекен районсем хушшинче Йӗпреҫе, Сӗнтӗрвӑррине асӑннӑ. «Санар-Строй» компани нумай хваттерлӗ икӗ ҫурта вӑхӑтра туса пӗтермен. Ҫӗмӗрле районӗнче те чӑрмав пур. Шупашкар хулинче те подрядчик хӑй ӗҫне туллин пурнӑҫламанни курӑнать.
«Ҫынсен хӑтлӑ хваттерсенче пурӑнмалла. Вӗсем вара паянхи кун та куҫаймаҫҫӗ. Енчен те ӗҫлеме пӗлместӗр пулсан, мӗн ма конкурссене хутшӑнса объектсене илетӗр, социаллӑ пӗлтерӗшлӗ патшалӑхӑн программисемпе кӑлтӑксем туса пыратӑр?», — тенӗ Михаил Игнатьев Элтепер ҫӳлерех асӑннӑ организацисен ертӳҫисене.
Чӑвашстат Чӑваш Енри халӑх йышне шутланӑ. Ведомство пӗлтернӗ тӑрӑх, 2017 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне пирӗн республикӑра1235992 ҫын пурӑнать. Иртнӗ ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗнче ку кӑтарту 1236628 ҫынпа танлашнӑ.
Республикӑра халӑх йышӗ чакса пырать. Хуласенче 766202 ҫын пурӑнать. Пӗлтӗрхипе танлаштарсан, 8138 ҫын ытларах. Ялсенче 469790 ҫын кун кунлать. Пӗлтӗрхипе танлаштарсан, 8774 ҫын сахалрах.
Халӑх ытларах Шупашкарта тӗпленнӗ: 489158 ҫын. Муниципалитетсен хушшинче чи нумай йыш – Шупашкар районӗнче (62415). Унтан - Ҫӗрпӳ районӗ (35991), Канаш районӗ (35726). Чи сахал йыш – Ҫӗмӗрле районӗнче (9127).
Чӑваш Енри онкологсемпе кардиологсем районсемпе хуласене тухса ҫынсен сывлӑхне тӗрӗслӗҫ. Чире иртерех палӑртсан ӑна сиплеме ҫӑмӑл тесе ирттерекен ҫак акцие Республикӑри онкологи диспансерӗн тата Республикӑри кардиологи диспансерӗн специалисчӗсем хутшӑнаҫҫӗ. Онкологсем кашни районпах хулана ҫитесшӗн, кардиологсем 13 хутчен тухса кӗме палӑртнӑ.
Чӑваш Енӗн Сывлӑх сыхлав министерстви тухтӑрсем ҫывӑх вӑхӑтра ӑҫта ҫитессине пӗлтернӗ. Икӗ кун каялла онкологсем Ҫӗмӗрле районӗнче пулнӑ. Йӗпреҫ районне вӗсем нарӑсӑн 1-мӗшӗнче кайӗҫ, ҫав уйӑхӑн 8-мӗшӗнче Красноармейски районӗнче пулӗҫ, 15-мӗшӗнче — Куславкка районӗнче.
Вырӑна тухса ирттерекен кӑҫалхи пӗрремӗш консультацие кардиологсем Элӗк районӗнчен тытӑнӗҫ. Унта вӗсем нарӑсӑн 8-мӗшӗнче ҫитӗҫ. Пуш уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Йӗпреҫ районӗнче пулӗҫ, ака уйӑхӗн 5-мӗшӗнче — Вӑрмар районӗнче.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Триер ялӗнче пӗртен-пӗр ҫын — ҫичӗ теҫетке ҫул урлӑ каҫнӑ кинеми — пурӑнать. Триер ялне 1929 ҫулта «Триер» (вӑл ят тырӑ тасатмалли ял хуҫалӑх машинине пӗлтерет) колхоз йӗркелесен пуҫарнӑ. Вунӑ ҫултан унта 75 ҫын пурӑннӑ. Иртнӗ ӗмӗрӗн 90-мӗш ҫулӗсенче ялта йыш сахалланса юлнӑ. Паян 12 хуҫалӑх шутланса тӑрать пулин те Нина Карпинская ҫеҫ пурӑнать.
Пӗччен ялти кинемие ҫав тӑрӑхри тӳре-шара тата Саланчӑкри юрӑ-ташӑ ӑстисем юбилейпе хисеп тунӑ: вӗсем ӑна киле кайсах саламланӑ. Нина Карпинская мӑшӑрӗпе пилӗк ывӑл ӳстернӗ. Вӗсем пурте ҫемьеленнӗ, Ҫӗмӗрлере пурӑнаҫҫӗ. Вырӑнти ял тӑрӑхӗнче хыпарланӑ тӑрӑх упӑшки вилнӗ хыҫҫӑн пӗччен тӑрса юлнӑ амӑшне курма вӗсем час-часах кайса ҫӳреҫҫӗ. Кинеми 2002 ҫултанпа ял старости шутланать, ялти пурнӑҫ пирки Тури Макарин ял тӑрӑхне пӗлтерсе тӑрать.
Швецири пуянсем чӑваш яш-кӗрӗмӗпе хӗр-упраҫӗнчен пулӑшу ыйтнӑ. Ӗнер Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗнче Чӑвашра хайсен усламне пуҫарнӑ инвесторсем пулнӑ. Вӗсем биотехнологипе агрономи факультечӗсенче 3 тата 4-мӗш курссенче вӗренекенсемпе курнӑҫнӑ.
Швеци ҫыннисен «Кеннет» тулли мар яваплӑ обществӑн гендиректорӗ тата тӗп инвесторӗ Кеннет Хульт, Брор Эдлнд инвестор тата эксперт, Сайфул Мазумдер директор студентсене практикӑна тата стажировкӑна йыхравланӑ.
Ют ҫӗршыври ытти пуянпа пӗрле 2013 ҫулта Кеннет Хульт Ҫӗмӗрле тата Элӗк районӗсенче ял хуҫалӑхӗнче тимлеме тытӑннӑ. Вӗсем урпа, тулӑ тата рапс ӳстереҫҫӗ. Хальхи вӑхӑтри технологисене усӑ курса тухӑҫа гектартан 40 центнера ҫитересшӗн. «Кун валли сирӗн пулӑшӑвӑр кирлӗ», — тенӗ ҫамрӑксене Сайфул Мазумдер.
Виҫҫӗмӗш курссем «Кеннетра» производство практики тухӗҫ, аслӑ шкула пӗтерекенсем — стажировка. Унтан ҫамрӑксен Швецинче практика ирттерме май килӗ.
Кӑҫал республикӑна шкул ачисене илсе ҫӳремелли 16 ҫӗнӗ автобус килнӗ. Пӗтӗмӗшле хакӗ — 32,4 миллион тенкӗ.
ЧР Вӗренӳ министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, муниципалитетсене 17 ҫын вырнаҫакан — 7 автобус, 23 ҫын кӗрекен — 5 автобус, 20 ҫын лармалӑх 4 автобус парӗҫ. Вӗсем 2007 ҫулта кӑларнӑ транспорта улӑштарӗҫ. Хӑш-пӗр ҫӗрте ҫӗнӗ маршрут уҫӗҫ.
Автобуссене Элӗк, Патӑрьел, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Канаш, Куславкка, Комсомольски, Муркаш, Пӑрачкав, Ҫӗрпӳ, Ҫӗмӗрле, Елчӗк, Тӑвай районӗсене, Ҫӗмӗрле хулине парӗҫ.
Кӑҫалхи вунпӗр уйӑхра пирӗ республикӑра ҫемье ҫавӑрас шухӑшлисем пӗлтӗрхи ҫав тапхӑртинчен 22,7 процент сахалланнӑ. Уйрӑлакансен йышӗ вара чакман — 2,3 процент нумайланнӑ.
Туй кӗрлеттерекенсем сахалланнӑран-ши, ача ҫуратакансем те йышлӑ мар: ҫемьене ҫӗн кайӑк килесси кӑҫалхи кӑрлач-юпа уйӑхӗсенче 3,4 процент чакнӑ. 11 уйӑхра 15169 пепке ҫуралнӑ. Ку шутран 37,1% — ҫемьери пӗрремӗш ача, 45,2% – иккӗмӗш, 13,4% – виҫҫӗмӗш.
Маларах ялта ытларах ҫурататчӗҫ пулсан, халӗ апла мар: 10147 ача хулара ҫуралнӑ, ыттисем — ялта. Ача йышлӑ ҫуратакансем Шупашкарта, Ҫӗнӗ Шупашкарта, Шупашкар районӗнче, Канаш хулинче тата Патӑрьел районӗнче. Ҫӗмӗрле, Пӑрачкав, Шӑмӑршӑ, Пӑрачкав районӗсенче йыш хушма васкамаҫҫӗ.
Ҫанталӑк сивӗ тӑнӑ май республикӑра ҫынсем шӑнса вилнӗ. Паян Ҫӗмӗрле тата Шупашкар районӗсенче арҫын тата хӗрарӑм виллисене тупнӑ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, вӗсем шӑнса вилнӗ.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Хутар ялӗнче ирхине ентешӗсем 58 ҫулти хӗрарӑм виллине тупнӑ. Вӑл пӗр кун маларах ҫынна асаннӑ ҫӗрте пулнӑ, килте ҫывӑрман. Халӗ следовательсем вӑл шанса вилнӗ вырӑна мӗнле лекнине тӗпчеҫҫӗ.
Ҫав вӑхӑт тӗлнеллех Шупашкар районӗнчи Шупашкаркассинче килӗнчен 200 метр аяккарах 65-ри арҫын виллине тупнӑ. Вӑл шӑнса пурнӑҫран уйрӑлнӑ. Вӑл ӳсер пулнӑ-и? Следоватльсем ҫакна уҫӑмлатаҫҫӗ.
Сӑмах май, иртнӗ вырсарникун Шупашкарта тата Вӑрнар районӗнче – пӗтӗмпе 3 ҫын – шӑнса вилнӗ.
+13.3 °C